Eğer bir VPS veya dedicated server kullanıyorsanız, disk stabilitesi opsiyonel değildir — bu, görev kritik bir konudur. Tek bir arızalı sürücü veri kaybına, kesintiye ve maliyetli kurtarmalara neden olabilir. Bu nedenle Linux sistem yöneticileri, S.M.A.R.T. aracılığıyla sürücü tanılarına doğrudan erişim sağlayan güçlü bir komut satırı aracı olan smartctl’ye güvenirler.

Bu kılavuz, Linux’ta smartctl kullanmanızı, pratik komutları, gerçek dünya örneklerini ve akıllı otomasyonu içerir.

smartctl nedir?

smartctl, Smartmontools paketinin bir parçasıdır. Çoğu modern HDD ve SSD’ye entegre edilmiş S.M.A.R.T. (Kendini İzleme, Analiz ve Raporlama Teknolojisi) erişimi sağlar.

smartctl ile şunları yapabilirsiniz:

  • Sürücü sağlık durumunu kontrol etme
  • Kısa veya uzun otomatik testler yapma
  • Sıcaklık ve performans metriklerini görüntüleme
  • Donanım arızasının erken belirtilerini yakalama

Desteklenen donanımlar şunları içerir:

  • SATA / IDE / SCSI / NVMe sürücüleri
  • Hem SSD hem de HDD
  • Çoğu Linux sunucu dağıtımı ve barındırma platformu

Neden smartctl kullanmalısınız?

AvantajFayda
Erken arıza tespitiVeri kaybını önceden engelleme
Gerçek zamanlı tanıSunucularınızı yeniden başlatmadan izleme
Kolay otomasyoncron, betikler ve uyarılarla iyi çalışır
Donanım düzeyinde görünürlükTahmin yok — sürücüden ham veri alın
DevOps & sysadmin dostuVeri merkezleri ve bulut sunucuları arasında yaygın olarak kullanılır

Smartmontools’u nasıl kurarım?

Kurulum, Linux dağıtımınıza bağlıdır:

OSKurulum Komutu
Ubuntu/Debiansudo apt update && sudo apt install smartmontools
CentOS/RHELsudo yum install smartmontools
Fedorasudo dnf install smartmontools
Arch Linuxsudo pacman -S smartmontools

Kurulduktan sonra, smartctl komutu terminal aracılığıyla kullanılabilir.

Temel smartctl Komutları

KomutNe Yapar
smartctl -i /dev/sdaSürücü bilgilerini görüntüler
smartctl -H /dev/sdaGenel sağlık durumunu kontrol eder
smartctl -A /dev/sdaAyrıntılı S.M.A.R.T. özelliklerini listeler
smartctl -t short /dev/sdaKısa (2-dk) otomatik testi başlatır
smartctl -t long /dev/sdaTam uzun otomatik testi (10–60 dk) başlatır
smartctl -l selftest /dev/sdaTest geçmişini gösterir
smartctl -l error /dev/sdaHata günlüklerini görüntüler

📌 /dev/sda’yı gerçek sürücünüzle değiştirin (örneğin, NVMe SSD’ler için /dev/nvme0n1).

Örnek: Sürücü Sağlığını Kontrol Etme

sudo smartctl -H /dev/sda

Beklenen çıktı:

SMART overall-health self-assessment test result: PASSED

Sonuç PASSED ise, sürücünüz şu anda sağlıklıdır.
FAILED gösteriyorsa — hemen yedekleyin ve değiştirmeyi planlayın.

İzlenmesi Gereken Anahtar SMART Özellikleri

IDÖzellikAnlamı
5Yeniden Tahsis Edilen Sektör SayısıKötü sektörler yedek alana yeniden haritalandı
197Mevcut Bekleyen Sektör SayısıYeniden okuma bekleyen sektörler
198Çevrimdışı Düzeltilemeyen SayısıOkuma/yazma hatası olan sektörler
194Sıcaklık (Celsius)Optimal performans için 50 °C’nin altında tutun

Bu alanlardaki artan değer = sürücü bozulması devam ediyor.

Tavsiye Edilen İzleme Takvimi

GörevSıklık
-H sağlık kontrolüHaftalık
Kısa test (-t short)Haftalık
Uzun test (-t long)Aylık
Hata günlüğü incelemesiÇökme veya I/O sorunlarından sonra
Sıcaklık izlemeSürekli (betikler aracılığıyla)

Cron ile Otomatikleştirin

Örnek: disk sağlığı hakkında haftalık e-posta raporu

0 3 * * 1 smartctl -H /dev/sda | mail -s "SMART Health Report" you@example.com

📌 mailutils veya sendmail’in kurulu olduğundan emin olun.

Sonuç

smartctl, hiçbir sysadmin’in göz ardı etmemesi gereken hafif ama güçlü bir araçtır. Bununla, sunucularınızı sağlıklı tutabilir, verilerinizi güvende tutabilir ve altyapınızı proaktif hale getirebilirsiniz.